تل زینبیه
|
| |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| کاربری | زیارتگاه |
| مکان | کربلا |
| معماری | |
| بازسازی | در سال‌های مختلف |
تَلّ زَینبیّه مکانی مُشرف به قتلگاه امام حسین(ع) که گفته شده در واقعه کربلا، زینب(س) از بالای آن، حال برادرش امام حسین(ع) را به هنگام جنگ و شهادت نظاره می‌کرد. برخی از تاریخ‌پژوهان برآنند که در منابع معتبر، سخنی از تل زینبیه و حضور حضرت زینب بر روی آن به میان نیامده است.
این مکان در عصر کنونی، در غرب حرم امام حسین(ع) قرار دارد و گنبد و بارگاهی بر آن ساخته و زیارتگاه شیعیان شده است.
معنای تل
تَلّ به‌معنای پشته برآمده از زمین و تپه‌ای از خاک و ریگ است.
تل زینبیه در واقعه عاشورا
سرزمین کربلا، ناهموار و دارای تل و تپه بوده است. در حادثه کربلا تپه‌ای مشرف بر محل شهادت شهدای کربلا وجود داشته که حضرت زینب (س) بالای آن می‌آمد تا وضعیت برادرش حضرت امام حسین (ع) را در میدان نبرد بررسی کند.
بنابر گزارش برخی، در هیچ یک از منابع معتبر کهن و متأخر از تل زینبیه مشهور که بر آن گنبد و بارگاهی ساخته‌اند، سخنی به میان نیامده است؛ آنچه در برخی منابع آمده، «مُسَنّاة» به معنای سیل‌بند است. همچنین گفته شده هیچ سند معتبری حاکی از حضور حضرت زینب(س) روی این سیل‌بند هنگام قطع سر امام حسین(ع) در دست نیست. با این همه، معمولا در روضه‌های مربوط به مقتل سید الشهدا(ع) و لحظات آخر حیات امام نامی از تل زینبیه وجود دارد و گویا در عرف شیعه، از مسلمات و قطعیات به حساب می‌آید.
بنا
در حال حاضر، بنایی به‌نام تل زینبیه در سمت جنوب‌غربی حرم امام حسین(ع) واقع شده که به‌طور تقریبی پنج متر از کف صحن حرم بالاتر است و حدود ۳۵ متر تا مقتل و قتلگاه فاصله دارد. این مکان را به‌صورت اتاقی ساخته‌اند که با چند پله به آن راه است و گنبدی از کاشی آبی بر آن استوار است. ساختمان بنا، دارای گنبد پیازی شکل کوچک، با کاشی‌های آبی‌رنگ است. نمای آن از بیرون، کاشی‌کاری و از داخل، آینه‌کاری شده است و در ضلع جنوبی آن، محرابی به نشانه محل ایستادن حضرت زینب(س) وجود دارد. تجدید بنای تل زینبیه در این اواخر حدود سال ۱۳۹۸ق انجام شد و در سال ۱۴۰۰ق، صاحب‌خانه مجاور مقام، خانه خود را به آنجا هدیه کرد و با افزودن خانه به آن، مقام توسعه یافت. در سال ۱۴۲۰ق نیز شخص نیکوکار دیگری، به توسعه بیشتر و بازسازی مجدد آن اقدام نمود.
کاربرد تل زینبیه در اشعار
| امشب که محشری شده برپا به کربلا | ما را ببر دوباره خدایا به کربلا | |
| هر سوی دشت روضه‌ی سربسته‌مانده‌ای است | هر گوشه هیئتی است شگفتا به کربلا | |
| نی‌ها اگرچه لب به سخن باز کرده‌اند | سربسته مانده قصه سرها به کربلا | |
| عطر مدینه می‌وزد از سمت علقمه | گویا قدم گذاشته زهرا به کربلا | |
| نعش حبیب و حر و زهیر و وهب شود | چون مصحف ورق‌شده فردا به کربلا | |
| فردا که شعله، آب رساند به خیمه‌ها | خالی است جای حضرت سقا به کربلا | |
| فردا برای تشنگی طفل شیرخوار | تیر سه شعبه‌ای ست مهیا به کربلا | |
| از «تل زینبیه» چه پیداست قتلگاه | آه از نگاه زینب کبری به کربلا | |
| فردا میان نیزه و شمشیر، خواهری | گم می‌کند برادر خود را به کربلا | |
| دارند نعل تازه می‌آرند، این‌چنین | با کشته‌ها کنند مدارا به کربلا |
پانویس
- ↑ محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۱۱۹.
- ↑ آل طعمة، تراث الکربلا، ۱۳۹۳ش، ص۱۲۹.
- ↑ گروهی از تاریخ‌پژوهان، تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهداء، ۱۳۹۱ش، ج۲، ص۵۵۸ و۵۵۹.
- ↑ گروهی از تاریخ‌پژوهان، تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهداء، ۱۳۹۱ش، ج۲، ص۵۵۹.
- ↑ زمانی، سرزمین خاطره‌ها، ۱۳۸۱ش، ص۱۱۶.
- ↑ فقیه بحرالعلوم، زیارتگاه‌های عراق، ص۲۳۲.
- ↑ آل طعمة، تراث الکربلا، ۱۳۹۳ش، ص۱۲۹.
- ↑ فقیه بحرالعلوم، زیارتگاه‌های عراق، ص۲۳۲.
منابع
- آل طعمة، سلمان هادی، تراث کربلا، تهران، نشر مشعر، ۱۳۹۳ش.
- زمانی، احمد، سیری در سرزمین خاطره‌ها: سفرنامه کربلا، تهران، نشر مشعر، ۱۳۸۱ش.
- گروهی از تاریخ‌پژوهان، تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهداء(ع)، زیر نظر مهدی پیشوایی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ اول، ۱۳۹۱ش.
- محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، قم، نشر معروف، ۱۳۸۸ش.
- فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی، زیارتگاه‌های عراق (معرفی زیارتگاه‌های مشهور در کشور عراق)، تهران، سازمان حج و زیارت.